Kayseri tarihini 6 bin yıl önceye dayandıran arkeolojik bulgu ve dokümanların gün ışığına çıkarıldığı Kültepe Kaniş-Karum Ören Yeri’nde bulunan ve üzerinde milattan evvel 160-150 devrindeki meclis kararının tunçtan yapılmış tablet üzerine yazıldığı Anisa Levhası; Anadolu’da o periyot Yunanca’nın kullanıldığını ve çok kültürlü bir hayatın var olduğunu kanıtlayan doküman özelliğini taşıyor.
Kültepe Hafriyat Lideri Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu; bu değerli yapıtın şuan Berlin Müzesi’nde bulunduğunu söyleyerek; “Bir meclis kararı yazılmış bu tablet üzerinde. Bu metnin buradaki bir tapınağa asılması kararı alınmış. Bu kararı alan Kayseri’deki bir kent meclisi. Bu metne nazaran anladığımız kadarıyla o dönemki ismi Anisa olan Kaniş’te, Kültepe’de bir kent olduğu anlaşılmakta” dedi.
Kayseri-Sivas karayolu üzerinde bulunan Kültepe-Kaniş-Karum Ören Yeri’nde Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu başkanlığındaki hafriyat çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde ve Kayseri Büyükşehir Belediyesi’nin dayanaklarıyla devam ederken, elde edilen bulgular tarihe ışık tutuyor. 6 bin yıllık esaslı geçmişi olan Kültepe Kaniş-Karum Ören Yeri’nde hafriyat çalışmaları 75 yıldır aralıksız devam ederken, Kültepe Hafriyat Lideri Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu; hafriyatlarda yalnızca tabletler değil, evrak niteliğinde birçok yapıtın de ortaya çıkarıldığını söyledi. Prof. Dr. Kulakoğlu; “Kültepe yalnızca tabletleriyle bilinen bir yer değil. Kültepe’de yapılan hafriyatlarda en az 6 bin yıl önceye kadar giden bir yerleşim silsilesi tespit edildi ve daha erken devirlere hakikat da hafriyatlar devam etmekte. Tabi ki Kültepe’yi öne çıkaran kısım bilhassa ikinci bin yılda Asurlu tüccarların gelmesi ve burada bir sistem oluşturmasıyla birlikte ticaretin başlaması. Neredeyse Mezopotamya’nın en güneyinden başlayarak bütün her tarafı kapsayacak formda ağ kuran Asurlular, elde ettikleri materyalleri Anadolu’ya getirmişler, altın ve gümüş karşılığında satmışlar. Ama Kültepe’nin bu sistemli ticareti 300 yıl kadar sürmüş, yaklaşık olarak milattan evvel 1700’lü yıllarda bu ticaret kesintiye uğramış. Yaklaşık olarak 900 yıl kadar Kültepe’de yerleşim olmamış. Tam Hitit’ler periyoduna gelen vakit diliminde Kültepe’de bir yerleşim yok. Bunun çeşitli sebepleri var ancak bu müddetten sonra yeniden ’Demir Devri’ dediğimiz yaklaşık 8. yüzyıla tarihlenen periyotlardan itibaren tekrar yerleşim kurulmuş ve kesintisiz olarak Selçuklu Dönemi’ne kadar devam etmiş. Kültepe’de tabletlerin yanında geç devirlere ait çeşitli anıtsal yapıları süsleyen kabartmalar, steller de var. Onların yanında daha çok ’Geç Demir Çağı’ dediğimiz periyotlara ait yerleşim katmanları var. Asıl dikkat çeken kısmı ’Helenistik dönem’ dediğimiz yani aşağı üst 300’lerden sonraki periyoda ilişkin çok enteresan bilgiler var. Yapılan hafriyatlarda ve araştırmalarda biliyoruz Kültepe’de ağır bir Helenistik Devir yerleşimi var. Buna ait yapılar da tespit edildi. Kutsal yapı olması gereken yerde çeşitli heykeltraş yapıtları, o periyoda ilişkin epey hoş seramikler bulundu” dedi.
1880’lerde Berlin’e kaçırılmış
yüne Kültepe’de bulunan ve evrak niteliğinde olan Anisa Levhası’nın bir antikacı tarafından Berlin’e kaçırıldığını kaydeden Kulakoğlu; “Bu periyoda ilişkin bir tablet var ancak bu tunçtan yapılmış bir tablet. ’Anisa Levhası’ olarak geçen bir tablet var. Maalesef 19. yüzyılda bu eser ve yanında bulunan öbür eserler İstanbul’da bir antikacı tarafından yurt dışına kaçırılmış. Anisa Levhası dediğimiz bu tunç tablet, bugün Berlin Müzesi’nde yer almakta. 1880’lerde oraya kaçırılmış değerli bir evrak bizim için. Tarihi yaklaşık olarak da milattan evvel 160-150 yıllarına gelen bir dönem” sözlerini kullandı. Levhanın özelliği hakkında bilgiler veren Prof. Dr. Kulakoğlu; “Bir meclis kararı yazılmış bu tablet üzerinde. Bu metnin buradaki bir tapınağa asılması kararı alınmış. Bu kararı alan Kayseri’deki bir kent meclisi. Bu metne nazaran anladığımız kadarıyla o dönemki ismi Anisa olan Kaniş’te, Kültepe’de bir kent olduğu anlaşılmakta. Bu kararnamedeki üst seviye yöneticinin onurlandırılması kararı var. O manada Kültepe’nin bilhassa geç periyotlarda de hala kent statüsünde olduğu anlaşılmakta. Yunanca o devirde kentin lisanı üzere gözüküyor. Lakin öteki taraftan da tablette ismi geçen isimlerden anlaşıldığı kadarıyla tıpkı vakitte burada bir Pers kültürünün de var olduğu anlaşılmakta. Bilhassa de buradaki yaşayan insanların isimlerinin baba isimlerine bakıldığında bu periyotta nitekim çok kültürlü bir toplumun yaşamakta olduğunu anlayabiliyoruz” halinde konuştu. Levhanın bir örneğinin Kayseri’de sergilenmesinin epeyce değerli olduğunun da altını çizen Kültepe Hafriyat Lideri Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu; “Niyetimiz Berlin’deki arkadaşlarla görüşüp en azından bunun bir biçimde kalıbını alıp Kültepe’de yahut yakınında kurulacak olan müzede teşhir edilmesi hem Kayseri hem de Kültepe açısından kıymetli olacaktır diye düşünüyorum” dedi.
Kültepe’nin Hellenistik Periyodu ile ilgili bilgi veren değerli bilgilerin başında Anisa Levhası ve Anisa sikkeleri geliyor. MÖ 160-150 yılları ortasına tarihlenen Anisa Levhası üzerindeki kararname hem Kültepe’nin hem de Kapadokya Bölgesi’nin hukukî uygulamaları ve toplumsal hayatı hakkında bilgi vermesi ile epeyce değerlidir. Yunanca olarak yazılan kararnamenin konusu ise Anisa kentinde yöneticilik yapmakta olan Abbas’ın oğlu Apollonios’un, gerisinde mirasçı bırakmadan ölen bir vatandaşın mirasını kente kazandırması sonucunda Anisa’da kent meclisi ve halk meclisi tarafından ’hayırsever’ unvanı ile onurlandırılışını içermektedir.
İHA
