Doğu Anadolu Bölgesi’nde ziraî alan kullanımı ve kullanılabilir su potansiyeli ile ilgili değerlendirmede enteresan tespitlere yer verildi.
15 ili bünyesinde bulunduran Doğu Anadolu Projesi (DAP) bölgesinde ziraî emelli kullanılan arazinin yüzde 68’inde ekim yapılırken; yüzde 26’sı nadasa bırakılıyor. Doğu Anadolu Projesi (DAP) Bölge Kalkınma Programı 2021-2023 Aksiyon Planı’nda, bölgede nadasa bırakılan arazinin fazla olmasında; bölgenin yükseltisinin fazla, dağlık ve engebeli bir coğrafyaya sahip olması, vejetasyon döneminin kısalığı ve köylerde kalan nüfusun yaşlı olması üzere nedenlerin olduğunun düşünüldüğü tabir edilerek, “Bölge, 55.838 hm3/yıl yer üstü su kaynağı ve 1.616 hm3/yıl yer altı su kaynağı olmak üzere toplam 57.454 hm3/yıl su kaynağına sahiptir. Türkiye’nin yüzde 15 tarım toprağına sahip olan bölge, Türkiye’nin kullanılabilir su potansiyelinin ise yüzde 36’sına sahiptir.” denildi.
Su kaynakları aktif kullanılamıyor
Bölgede tarım alanı (dekar) başına düşen kullanılabilir su potansiyelinin en yüksek ilinin Bingöl olduğu belirtilerek şu tespitlere yer verildi, “Bingöl’ü Elazığ, Tunceli ve Hakkâri vilayetleri takip etmektedir. Bölgede Bingöl ilinin kullanılabilir su potansiyeli yüksek olmasına karşın topoğrafik yapısı itibariyle tarım toprakları küçük olması nedeniyle mevcut su kaynakları faal bir biçimde kullanılmamaktadır. Kaynakların aktif bir halde kullanılamamasının üç temel sebebi; mevcut sulama altyapısının bakım tamir yetersizliği nedeniyle fonksiyonunu yitirmiş olması, birtakım tesislerin ekonomik ömrünü tamamlamış olması ve birçok alana ise sulama altyapısının ulaşmamış olmasından kaynaklanmaktadır.”
Taşkınlar sorun teşkil ediyor
DSİ tarafından “Büyük Su İşleri Programı” kapsamında, 1936-2018 yılları ortasında, üretimi tamamlanan 79 sulama tesisi ile DAP Bölgesinde, brüt 441.174 hektar alanın sulandığı söz edilen 2021-2023 Hareket Planı’nda, “ Bu tesislerin 72 tanesi yalnızca sulama emelli iken; geri kalan 7 tesisten güç üretimi ve içme suyu olarak faydalanılmaktadır. Yağışlar, mevsimsel sıcaklık değişimleri üzere doğal durumlarla birlikte; yanlış arazi kullanımları, dere yataklarına yönelik yapılan yanlış müdahaleler üzere etkenler taşkın meselelerine neden olmaktadır. Taşkınlar, bölgede bilhassa ziraî nitelikleri açısından değer taşıyan Iğdır ve Muş ovaları için büyük sorun teşkil etmektedir. Bu hususta DSİ tarafından yapılan çalışmalar kapsamında, bölgede işletme halinde olan tesisler 2014 yılında 1.397 iken; 2018 yılında 1.666’ya yükselmiştir. Taşkınlardan korunan alan ise 112.061 hektar alandan 2018 yılında 244.727 hektar alana çıkmıştır.” tabiri lisana getirildi.
Malatya, Elazığ, Bitlis ve Sivas’ta ziraî sulamada güç kıymetli
DAP Bölgesinde ziraî sulamada güç tüketiminin Malatya, Elazığ, Bitlis ve Sivas vilayetlerinde ortalamanın üzerinde bir bedele sahip olduğu vurgulanan hareket planında, “ Özellikle ortalamanın üzerinde çıkan bu vilayetlerde kullanılabilir su potansiyelinin ziraî arazi varlığına nazaran düşük olması sebebiyle, tarımda yaygın olarak pompaj sulamaları kullanılmaktadır. Bu da güç tüketimini artırmaktadır. Bir öbür sebep ise bu vilayetlerde meyveciliğin gelişmiş olması ve yamaç yerlerin kıymetlendirilmesi maksadıyla bahçe tesislerinin bu alanlara kurulması sonucu suyun güç tüketilerek kullanılması gerekliliğidir. Elazığ vilayetinde kullanılabilir su potansiyelinin yüksek olması, ilin etrafındaki baraj göllerinin varlığını göstermektedir. Bu potansiyele karşın güç tüketiminin yüksek olması ise baraj gölünden pompa üniteleri ile sulama yapılmasıdır.” Tespitlerine yer verildi.
İHA
