Avrupa Parlamentosu’nun, dünyada yapay zeka kullanımına ait kurallar getiren birinci yasal düzenleme olan Avrupa Yapay Zeka Yasasını Mart ayında onaylamasının akabinde gözler Türkiye’ye çevrildi. BAU Hukuk Fakültesi’nden Prof. Dr. Ahmet Yayla “Ülkemizde yapay zekayla ilgili yasal düzenleme bir an evvel yapılmalı” dedi.
Son yıllarda yapay zeka teknolojisi finanstan sanata, eğitimden güvenliğe kadar birçok alana damgasını vurdu. Dünyayı değiştiren bu teknolojiyle ilgili hukuksal düzenlemelerin ilkini Avrupa Birliği Mart ayında onayladı. Türkiye’de ise şimdi bir düzenleme yok. Gelecekte yapay zekanın hukuk alanında çok faal olacağını, davalarda kullanılacağını lakin son kelamı yeniden insanın söyleyeceğine dikkat çeken Bahçeşehir (BAU) Üniversitesi İdari Hukuku Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Ahmet Yayla, ülkemizde yapay zeka düzenlemesinin bir an evvel yapılması gerektiğini vurguladı. Yayla, hususun 16-17 Nisan’da yapılacak Future AI Summit 24’te de ele alınacağını söz etti.
Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi başta olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşları ile üniversitelerin yapay zekanın hukuksal statüsü hakkında çalışmalar yaptığını belirten Prof. Dr. Ahmet Yayla, ülkemizde düzenleme konusunda şimdi kâfi ve somut adımın atılmadığını belirtti. Her geçen gün gelişen yapay zeka teknolojisiyle ilgili yasanın, kesinlikle bir an evvel hazırlanması gerektiğini vurgulayan Yayla, şunları söyledi: “Yapay zeka sistemleri büyük ölçüde dataya dayanarak birtakım kurallar koyabiliyor. Bu kurallara dayanarak da tüzel sonuç doğuran kararlar alabiliyor. Bu kararlar temel hak ve hürriyetleri ilgilendirebilir. Örneğin güvenlik açısından sakıncalı olabilecek şahısları tespit etmek için kullanılacak bir yapay zeka sistemi, kişi hürriyeti ve güvenliğini ilgilendirecektir. İşe alımlarda başvuran bireyler ortasından en uygun olanı seçmek için kullanılacak bir yapay zeka sistemi, çalışma hakkının kısıtlanması sonucunu doğurabilir. Temel hak ve hürriyetleri sınırlandırabilmesi Anayasamıza nazaran lakin kanunla mümkün olabilir. Şu halde, bir yapay zeka maddesine muhtaçlık vardır.”
AB yapay zeka ile manipülasyonu yasakladı
Avrupa Birliği’nin (AB) uzun bir çalışma sonrasında yasal düzenleme yaptığını belirten Prof. Dr. Ahmet Yayla, bilinçaltı bildiriler vererek bireyleri manipüle edecek yapay zeka sistemlerinin büsbütün yasaklandığını söyledi. Başka yapay zeka sistemleri ortasında da mevzularına nazaran yüksek riskli sistemler ve bu nitelikte olmayanlar bakımından ayırım yapıldığını vurgulayan Yayla, ülkemizde yapılacak düzenleme için bu çalışmanın kılavuz olabileceğini söyledi.
Yapay zeka ile ilgili hazırlanacak kanunda kesinlikle yapay zekanın öğrenme etabına ait aktif bir kontrolü sağlayacak kararların de bulunması gerektiğine dikkat çeken Yayla, “Öğrenme etabında kullanılan dataların sıhhati, sistemin işleyişinde hukuka karşıt hareket etme ihtimalini minimum düzeye indirebilmek bakımından mecburidir. Örneğin; bir yapay zeka sistemine geçmişe ait bilgileri olduğu üzere kontrolsüz biçimde aktardığımızda cinsiyetçi ya da ırkçı kararlar veren bir sistem elde etmemiz kaçınılmaz. Zira, bugüne kadar insanlığın biriktirdiği datalarda ayırımcılık var.” dedi.
Yapay zeka sistemleri araç olarak kullanılabilir
“Basit uyuşmazlıklar haricinde gerçek kişi olan yargıç ve başka hukukçuların içinde olmadığı bir yargılama faaliyeti düşünülemez” diyen Yayla, yargılamada araç olarak yapay zeka sistemlerinin kullanılabileceğini belirtti. Yayla, Amerika Birleşik Devletleri’nde, son karar yargıca ilişkin olmak kaydıyla, mahkumların tekrar cürüm sürece ihtimaline ait değerlendirmede yapay zeka sisteminden yararlanıldığını söyledi.
Son kelam insanın olacak
Yapay zekanın kısa, orta ve uzun vadede yargıda daha yaygın kullanılacağını söz eden Yayla, tüm kademelerde son kelamı söyleyecek olanın insan olacağına vurgu yaptı. Yayla, yapay zekanın kısa vadede bilhassa uyuşmazlıkla ilgili emsal yargı kararlarının araştırılması, öğretinin görüşlerinin tespit edilmesi, yargılamaya ait kimi dokümanların oluşturulması üzere işlerde rol oynayacağını belirtti. Orta vadede birtakım uyuşmazlıkların tahlilinin tek başına yapay zeka sistemlerine bırakılacağını, uyuşmazlık hakkında mahkemelerin ne tarafta karar vereceğini öngörmenin mümkün olacağını da söyleyen Yayla, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargıçlarının kararlardaki görüş yazılarından hareketle evvelden muhakkak bir uyuşmazlıkta nasıl bir karar verileceğini tespit eden bir yapay zeka sisteminin geçmişte denendiğini söyledi. Prof. Dr. Ahmet Yayla uzun vadede yaşanacak olanlarla ilgili ise şu öngörüde bulundu: “Uzun vadede yargılamaya ait süreçlerin büyük kısmının yapay zeka sistemlerine bırakılması kelam konusu olabilir. Lakin yargılamanın tümüyle yapay zekaya devredildiği bir gelecek öngörmüyoruz. Yargılamada son kelam kesinlikle gerçek hukuk süjelerine bırakılmalıdır. Yani insan her vakit devrede olmalıdır. Buna öğretide ‘Human in the loop’ (döngüde bir insanın olması şartı) diyorlar. İnsan onuru, ‘insan dışı yapay bir varlığın’ alacağı kararlara tabi olmamayı, onun tahakkümü altına girmemeyi gerektirir.”
Dava mühletleri kısalacak
Yapay zekanın davaların süratli sonuçlanmasında olumlu bir katkısı olacağını söz eden Prof. Dr. Ahmet Yayla, “Bir davanın hazırlanması basamağında mevzuat ve içtihad taraması, dilekçelerin kimi kısımlarının ve başka gerekli metinlerin hazırlanması, birtakım kanıtların tespiti üzere vakit alan ve uyuşmazlığın temeline ait nitelikli tüzel muhakeme gerektirmeyen işlerin yapılması gerekmektedir. Yapay zeka sistemleri bu işlerin süratli biçimde yapılmasını sağlayarak davaları hızlandıracaktır” dedi.
Yapay zeka doruğunda de konuşulacak
Yapay zeka ve hukuk konusu Bahçeşehir Üniversitesi’nin konut sahipliğini yapacağı Future AI Summit’24’te de konuşulacak. Yapay zeka alanında çalışma yapan yerli ve yabancı uzmanları bir ortaya getirecek dorukta, hukuk dışında, tarım, eğitim, sıhhat, finans, pazarlama, mühendislik, yazılım, tarım, savunma sanayi, yenilikçi sanayiler, üretim ve lojistik alanlarında yapay zekanın kullanılması ve gelecekte öngörülen tablo konuşulacak. Microsoft, İntel, Microsoft, Huawei, Arçelik üzere 50’den fazla firmasının stant açacağı tepede tarım alanında faaliyet gösteren birtakım markalar da yer alacak.
İHA
