Rize’de 82 yıl evvel çayın Rize’ye birinci gelişinden itibaren yapılan çalışmalar ve bilgilerin içerisinde olan, bugüne kadar gün yüzüne çıkmayan kitabın basılması için çalışma başlatıldı.
1934 yılında Rizeli Fen memuru olan Rauf Başar, Ziraat çay bahçesinde yıllar evvel birinci çay araştırmalarını gerçekleştirdi. 1942 yılında yapılan araştırmaları kitap haline getirmek isteyen Başar daktilo ile 130 sayfalık ‘Çay Ziraatı ve Sanatı’ isimli kitabı yazdı. Verem hastalığına yakalanmasından dolayı hayatını kaybeden Yaşar’ın yıllar sonra kitabın sayfalarına ulaşan torunu Tanıl Başar, kitabı Rizeli arşivci müellif Recep Koyuncu’ya teslim etti. Recep Koyuncu ve müellif Recep Usta birlikte kitabı incelemeye başlatarak Rauf Başar’ın çay ile ilgili yazdığı kitabın basılması için çalışma başlattı. O denli ki arşivler açıldığında Rauf Başar’ın 1942 yılında yazdığı kitapta ÇAYKUR’un 2 yıl evvel yasakladığı beyaz gübreden de kelam edilerek ’Kullanılmamalı’ biçiminde sözleri var.
“Bugün çay ile ilgili olan bütün kitaplar ve dokümanlar bizde mevcut”
İnternette yanlış bilgilerin dolandığını ve gerçek bilgilerin insanlara kazandırılması için çalıştıklarını tabir eden Recep Koyuncu, “Bizim maksadımız kentimize ilişkin yanlış bilgileri gerçekleri ile literatüre kazandırmak. Ulusal Çay kongresine katılmamızla birlikte bir şey daha gördük ki kentimize çayın gelişinin 100. Yılı olmasına karşın tarihi ile ilgili rastgele bir sunum yok. İştirakçilerin bulduğu tarihlendirmelerin bir birçoklarında yanılgılar var. Biz elimizde ki Rauf Başar’ın arşivi ışığı altında, çayın kentimizde ki üretim basamaklarını belgelenmesinde hem de tarihlendirilmesinde, ayrıyeten ziraat çay bahçesinde yapılan çalışmaların tamamını dokümanlı halde sunmak için burada bulunduk. Çay bakıldığı vakit 1938 ile 1939 tarihlerinde üretime başlandığı söylenmekte. Bizim kütüphanemizin arşivi ile çayın 1930 yılında üretildiğini biz ispatlayabiliyoruz. 1938 yılından sonra fabrikasyon sürecine geçilmiştir. Üretim ile fabrikasyon basamağı çok farklı. Bugün çay ile ilgili olan bütün kitaplar ve dokümanlar bizde mevcut. Osmanlıdan günümüze kadar gelen makaleler var. Bu arşivde yayınlanmamış bir adet kitap bulunmakta. Biz bunları araştırmacıların hizmetine sunmak maksadıyla oluşturmuş olduğumuz kütüphanede araştırmacıları bekliyoruz Çay 1924 yılında 407 sayılı kanunla Rize’de denenmeye başlandı. Rize’de dayanılmaz bir fakirlik vardı. Bunlar yazılı kaynaklarda var. Çay 1924 yılından itibaren Rize’de yetiştirilen ve halka ısrarla bunun dikimi anlatılan ve 1945’ten sonra çok büyük getirisi olan bir eser haline geldi. Bilgilerimizde çok büyük yanlışlar var” tabirlerini kullandı.
“Çayın o yıllarda Rize’ye tanıtılması için hazırlanan bir kitap”
Çay ile ilgili bütün bilgilerin yer aldığı bir kitabın olduğuna vurgu yapan Rizeli müellif Recep Usta ise “Kitap 1942 yılına kadar Rize’de tarım ve ziraat ile ilgili memur olarak çalışmış olan Rauf Başar’ın aslında kendisinin yayınlamak üzere olan birtakım notlardan oluşuyor. Üzerinde çok çalışmış fakat ömrü yetmemiş. Çayın o yıllarda Rize’ye tanıtılması için hazırlanan bir kitap. Çay için uygun iklim ve tabiat koşulları, ne biçimde bahçeleme yapılması gerektiği, toplanma biçimi, nasıl koruma edilmesi gerektiği üzere çayla ilgili her hususta yapılan araştırmaların birinci kitabı” halinde konuştu.
“Rize’de çay ziraatı ile ilgili 1930lu yıllarda yapılmış olan önemli boyutta çalışmalar hakkında bilgi sahibi olacaklar”
Geçmiş periyotta Rize’de vazife yapan amcası ve dedesinden kalan dokümanları karıştırdıklarında ortaya 80 yıl evvel yazılmış ve basılmamış bir kitap çıktığını söz eden Tanıl Başar isimli vatandaş da “Bende bulunan arşiv amcamdan ve dedemden kalma dokümanlar mevcuttu. Bunları ben babamdan bölüm alınca sakladım. İçeriği hakkında fazla bir bilgi sahibi değildim. Aslında babamda değildi. Rauf Başar’ın yazılmış bir kitabı olduğu hakkında bilgimiz olsaydı bu kitap daha önce kitabı basılmış olacaktı. Ancak biz bu kitabın varlığından haberdar olmadığımız için bu çok uzun yıllar aldı. Yaklaşık 80 yıl sonra ortaya çıktı. İleri yaşlarımda bir misyonu teslim aldım. Benim iddia etmediğim ve beni keyifli kılan bir durumla karşılaştık. Bu kitabın varlığını ben de kestirim etmiyordum. Bu kitabın yakında basımı da gerçekleştirilecek. Herkes Rize’de çay ziraatı ile ilgili 1930’lu yıllarda yapılmış olan önemli boyutta çalışmalar hakkında bilgi sahibi olacaklar” dedi.
İHA
